Nghị quyết 254/2025/QH15: Gỡ ba “nút thắt” lớn trong lĩnh vực đất đai

Gỡ nút thắt thu hồi đất, tạo điều kiện khơi thông dự án

Thực tế cho thấy, công tác thu hồi đất và giải phóng mặt bằng vẫn là một trong những khâu khó khăn nhất trong quá trình triển khai các dự án, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và hiệu quả đầu tư. Nhiều công trình cấp, thoát nước đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư, song quá trình thực hiện còn kéo dài do gặp vướng mắc trong việc tạo sự đồng thuận của một số hộ dân. Điều này dẫn đến tiến độ thi công chậm, chi phí đầu tư phát sinh và hiệu quả sử dụng vốn chưa đạt như kỳ vọng.

Nghị quyết số 254/2025/QH15 được ban hành đã tạo ra bước tiến quan trọng trong cơ chế thu hồi đất phục vụ triển khai dự án. Theo quy định mới, trong trường hợp đã đạt được sự đồng thuận từ trên 75% diện tích đất và trên 75% số người sử dụng đất, Nhà nước được xem xét thu hồi phần diện tích còn lại của dự án. Cơ chế này được đánh giá là giải pháp nhằm tháo gỡ những vướng mắc phát sinh trong thực tiễn, góp phần khắc phục tình trạng một số ít trường hợp chưa thống nhất làm ảnh hưởng đến tiến độ chung, vốn là nguyên nhân khiến nhiều công trình hạ tầng thiết yếu chậm được triển khai.

Bên cạnh đó, Nghị quyết cũng mở rộng các trường hợp Nhà nước được thu hồi đất vì mục đích quốc gia, công cộng, bao gồm các dự án trong khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế và một số công trình đặc thù phục vụ quốc phòng, an ninh. Cách tiếp cận này được nhận định là phù hợp với yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, khi hạ tầng kỹ thuật ngày càng giữ vai trò then chốt đối với tăng trưởng kinh tế và quá trình đô thị hóa.

Bồi thường, tái định cư, hướng tới đồng thuận thay vì đối đầu

Một điểm nhấn quan trọng khác của Nghị quyết 254/2025/QH15 là cách tiếp cận thực tế hơn trong chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Trên thực tế, khiếu kiện liên quan đến giá đất bồi thường chiếm tỷ lệ lớn trong các tranh chấp đất đai, làm phát sinh mâu thuẫn xã hội và kéo dài thời gian giải phóng mặt bằng.

Nghị quyết cho phép xác định giá đất bồi thường theo bảng giá đất và hệ số điều chỉnh, không bắt buộc phải chờ xác định giá đất cụ thể cho từng thửa. Đồng thời, trong trường hợp mức bồi thường thấp hơn giá thỏa thuận trung bình, người dân được bù phần chênh lệch, qua đó bảo đảm quyền lợi chính đáng của người có đất bị thu hồi.

Theo các chuyên gia kinh tế, cơ chế này đặc biệt phù hợp với các dự án tuyến ống truyền tải nước sạch, hệ thống thoát nước và nhà máy xử lý nước thải. Vì những công trình này thường đi qua nhiều địa bàn, liên quan đến số lượng lớn hộ dân. Khi chính sách bồi thường được thiết kế minh bạch, linh hoạt và sát thực tế hơn, khả năng tạo đồng thuận xã hội sẽ cao hơn, qua đó giảm nguy cơ phát sinh khiếu kiện và xung đột.

Ngoài ra, Nghị quyết cũng trao thêm quyền chủ động cho UBND cấp tỉnh trong việc quyết định phương án tạm cư, thời gian và kinh phí tạm cư khi thu hồi đất trước khi hoàn tất tái định cư. Đây được xem là giải pháp cần thiết để xử lý các tình huống phát sinh, tránh tình trạng thu hồi đất nhưng chưa kịp bố trí nơi ở thay thế.

Tháo gỡ điểm nghẽn từ thủ tục hành chính

Bên cạnh thu hồi đất và bồi thường, thủ tục hành chính phức tạp và sự chồng chéo trong hệ thống pháp luật cũng là nguyên nhân khiến nhiều dự án hạ tầng chậm triển khai. Những vấn đề mang tính kỹ thuật như đăng ký thế chấp quyền sử dụng đất, tách thửa, hợp thửa, xử lý tài sản gắn liền với đất thuê đã trở thành "điểm nghẽn vô hình" trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư.

Nghị quyết 254/2025/QH15 đã rút gọn nhiều khâu thủ tục, quy định rõ thời hạn cho từng bước, từ thông báo thu hồi đất, niêm yết phương án bồi thường đến tổ chức đối thoại với người dân. Đáng chú ý, Nghị quyết không yêu cầu ghi giá đất trong các quyết định giao đất, cho thuê đất hoặc chuyển mục đích sử dụng đất, qua đó giảm áp lực thủ tục cho cơ quan quản lý và chủ đầu tư.

Việc rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với các dự án hạ tầng kỹ thuật đòi hỏi triển khai đồng bộ, đúng tiến độ để đáp ứng nhu cầu dân sinh và phát triển đô thị, như cấp, thoát nước. Khi các thủ tục được tháo gỡ, nguồn lực xã hội sẽ được huy động hiệu quả hơn, giảm chi phí không cần thiết cho cả Nhà nước và doanh nghiệp.

Cơ hội khơi thông cho hạ tầng cấp, thoát nước

Thực tế cho thấy, nhiều dự án nhà máy cấp nước sạch kết hợp tuyến ống truyền tải chính đã được phê duyệt chủ trương đầu tư nhưng vẫn chậm triển khai do vướng thu hồi đất, xác định giá bồi thường và hoàn thiện thủ tục pháp lý. Khi Nghị quyết 254/2025/QH15 có hiệu lực từ ngày 01/01/2026, các địa phương sẽ có thêm cơ sở pháp lý để xử lý linh hoạt các phần diện tích còn vướng mắc, đồng thời áp dụng cơ chế giá đất sát thực tế hơn, qua đó rút ngắn đáng kể thời gian giải phóng mặt bằng.

Theo nhiều chuyên gia pháp lý, Nghị quyết số 254/2025/QH15 được xem là giải pháp chuyển tiếp quan trọng, góp phần tháo gỡ các điểm nghẽn trong quá trình tổ chức thi hành Luật Đất đai 2024, tạo cơ sở để pháp luật đất đai sớm đi vào cuộc sống trong khi chờ các điều chỉnh toàn diện hơn trong tương lai.

Với phạm vi điều chỉnh rộng, bao gồm thu hồi đất, bồi thường, tái định cư, giao đất, cho thuê đất, định giá đất và quản lý đất đai, Nghị quyết chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2026 được kỳ vọng tạo chuyển biến rõ rệt đối với các dự án hạ tầng kỹ thuật. Trong đó, lĩnh vực cấp, thoát nước được dự báo hưởng lợi trực tiếp, không chỉ ở tiến độ triển khai dự án mà còn ở chất lượng quản trị đất đai và mức độ đồng thuận xã hội, qua đó góp phần thúc đẩy mục tiêu phát triển đô thị bền vững.

Mai Thanh