Hợp tác Việt Nam – Nhật Bản trong ứng phó ngập lụt

Hội Cấp Thoát nước Việt Nam (VWSA) đã có buổi làm việc với Cục Cấp Thoát nước TP Kitakyushu và Công ty Tư vấn Nihon Suido Consultants (NSC) của Nhật Bản.

Về phía Hội Cấp Thoát nước Việt Nam có bà Hạ Thanh Hằng, Phó Chủ tịch VWSA; bà Đoàn Thu Hà, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cấp thoát nước và Môi trường (CTN&MT); bà Nguyễn Việt Hương, Phó Viện trưởng Viện CTN&MT, cùng đại diện Công ty Thoát nước Hà Nội.

Phía Nhật Bản có ông Matsubara, ông Abe, ông Kadomi, đại diện Cục Cấp Thoát nước TP Kitakyushu; cùng ông Takano, ông Tobe và ông Lê Văn Tuyên, đại diện Công ty Nihon Suido Consultants (NSC).

Bà Hạ Thanh Hằng đã bày tỏ niềm vui được tiếp đón đoàn công tác Nhật Bản tại văn phòng VWSA, đồng thời nhấn mạnh rằng chuyến thăm và làm việc lần này mang ý nghĩa đặc biệt ngay sau khi Hà Nội và nhiều tỉnh thành phía Bắc của Việt Nam phải đối mặt với tình trạng ngập lụt diện rộng do ảnh hưởng của bão số 10.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thống kê đến 9h ngày 3/10, đã có 66 người chết, mất tích, 164 người bị thương, 349 ngôi nhà bị sập đổ, trên 172.000 ngôi nhà hư hỏng, 1.486 điểm trường, 145 cơ sở y tế bị thiệt hại; trên 100.000 ha lúa và hoa màu, thủy sản bị ngập, bị thiệt hại; nhiều tuyến đường giao thông kết nối và cơ sở hạ tầng thiết yếu về giao thông, điện, nước, viễn thông bị hư hại nghiêm trọng. Thực tế này là lời nhắc nhở rõ nét về những thách thức mà Việt Nam đang phải gánh chịu trong bối cảnh khí hậu thay đổi khắc nghiệt, đồng thời cũng là cơ hội để hai bên cùng chia sẻ kinh nghiệm, tìm kiếm giải pháp thoát nước bền vững.

Trong buổi làm việc, ông Lê Văn Tuyên, Trưởng văn phòng đại diện NSC tại Việt Nam đã trình bày tổng thể về Dự án Trình diễn Công nghệ Thoát nước về công nghệ quản lý nước mưa thông minh tại Việt Nam. Đây là dự án nằm trong chương trình do Bộ Đất đai, Hạ tầng, Giao thông và Du lịch Nhật Bản (MLIT) khởi xướng, nhằm chứng minh hiệu quả của công nghệ xử lý, quản lý thoát nước Nhật Bản tại các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu (BĐKH).

Tại Việt Nam, dự án đang được triển khai hợp tác cùng Sở Xây dựng Hải Phòng và Công ty Thoát nước Hải Phòng. Trong các ngày từ 29/9 đến 02/10, đoàn chuyên gia Nhật Bản đã có báo cáo về tiến độ khảo sát vị trí đề xuất lắp đặt cảm biến mực nước và đánh giá hệ thống chống ngập hiện có tại thành phố Cảng.

Đô thị ngập nước trước vòng xoáy biến đổi khí hậu

Cũng tại buổi làm việc, ông Takano Hiroshige, đại diện NSC chia sẻ sâu sắc với những thiệt hại mà Hà Nội và các tỉnh thành phía Bắc của Việt Nam vừa trải qua trong đợt bão cuối tháng 9 vừa qua. Ông Takano cho rằng Việt Nam là quốc gia đặc biệt dễ bị tổn thương trước BĐKH, trong đó mưa lớn thường xuyên gây ra ngập úng, thiên tai, thiệt hại về kinh tế - xã hội. Tốc độ đô thị hóa nhanh càng khiến các đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, trở nên dễ bị tổn thương hơn.

Theo ông Takano, để thích ứng với BĐKH, các giải pháp cứng về công trình, hạ tầng là cần thiết nhưng đòi hỏi nguồn lực lớn và thời gian dài, trong khi những giải pháp mềm như ứng dụng công nghệ số, quản lý dữ liệu thông minh có thể triển khai ngay, góp phần giảm thiểu rủi ro trước mắt. Tuy vậy, hiện nay hệ thống quản lý thoát nước mưa của Việt Nam chưa đồng bộ, thông tin thiết kế còn thiếu, khiến việc triển khai các biện pháp ứng phó chưa đạt hiệu quả tối ưu.

Dự án hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản lần này đặt mục tiêu tích hợp dữ liệu mưa và mực nước vào hệ thống GIS nền tảng đám mây, từ đó giám sát theo thời gian thực tình hình trong các tuyến cống tại khu vực ngập lụt. Với thông tin được cập nhật liên tục, các cơ quan quản lý và doanh nghiệp có thể bố trí nhân lực, phương tiện, xe bơm hợp lý, giúp kiểm soát ngập lụt một cách chủ động, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra.

Bà Đoàn Thu Hà, Viện trưởng Viện CTN&MT, đánh giá cao hướng tiếp cận này khi công nghệ quản lý thời gian thực kết hợp trí tuệ nhân tạo (AI) không yêu cầu đầu tư phần cứng quy mô lớn mà có thể triển khai theo từng khu vực trọng điểm. Điều này giúp tiết kiệm chi phí, linh hoạt trong áp dụng và mở rộng. Tuy nhiên, bà cũng nhấn mạnh rằng để có thể nhân rộng công nghệ này tại nhiều tỉnh, thành, phía Nhật Bản cần cung cấp thêm dữ liệu, bằng chứng cụ thể về hiệu quả để thuyết phục các địa phương và cơ quan quản lý.

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Việt Hương, Phó Viện trưởng Viện CTN&MT, cho biết hiện nhiều công ty thoát nước ở Việt Nam đã có lắp đặt cảm biến nhưng chưa tích hợp AI. Do đó, việc so sánh giữa công nghệ hiện có và công nghệ Nhật Bản đề xuất sẽ giúp làm rõ những ưu điểm vượt trội, hiệu quả thực tế và khả năng tạo ra giá trị gia tăng. Theo bà, chỉ khi chứng minh được tính vượt trội, công nghệ mới mới có thể thuyết phục các cơ quan quản lý nhà nước cũng như doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Bùi Ngọc Uyên, đại diện Công ty Thoát nước Hà Nội, chia sẻ rằng đơn vị từng tham gia một số hoạt động hợp tác với Nhật Bản nhưng chưa có cơ hội phối hợp cùng thành phố Kitakyushu.

Ông Uyên cho biết, trong những ngày qua, Hà Nội đã phải chịu ảnh hưởng rất lớn từ bão số 10 (Bualoi), đây là thiên tai không dự kiến hết được và không mong muốn. Hệ thống thoát nước TP Hà Nội được chia ra nhiều vùng, có vùng đô thị trung tâm do tổ chức JICA (Nhật Bản) lập quy hoạch dự án cùng với thành phố xây dựng tương đối hoàn chỉnh. Công suất thiết kế cho trận mưa có cường độ 310mm/48 tiếng. Tuy nhiên, trong ngày 30/9, nhiều khu vực đã ghi nhận lượng mưa cao đột biến. Đơn cử, lượng mưa tại khu vực Ô Chợ Dừa lên tới 527,2mm chỉ trong 10 tiếng (vượt 170% công suất thiết kế). Chỉ tính từ tháng 8 đến tháng 9/2025, Hà Nội đã hứng chịu liên tiếp 5 cơn bão, từ số 5 đến số 10, điều chưa từng có tiền lệ. Những con số này phản ánh mức độ khốc liệt ngày càng gia tăng của thiên tai, là minh chứng rõ nét về tác động của BĐKH.

Do đó, để ứng phó lâu dài, Hà Nội ưu tiên phát triển hệ thống thoát nước bền vững, đồng thời không ngừng cải tiến công tác quản lý, truyền thông để nâng cao khả năng ứng phó. Ông Uyên cũng đề xuất phía Nhật Bản chia sẻ thêm kết quả các dự án đã triển khai thành công tại Nhật, từ đó các công ty Việt Nam, bao gồm Công ty Thoát nước Hà Nội có cơ sở nghiên cứu và áp dụng vào điều kiện thực tế.

Phía Nhật Bản cũng khẳng định mong muốn mở rộng hợp tác lâu dài với các địa phương của Việt Nam, không chỉ dừng lại ở Hải Phòng, mà còn sẵn sàng chia sẻ dữ liệu, chuyển giao công nghệ, tổ chức đào tạo và đồng hành trong các chương trình ứng phó thiên tai.

Kết thúc buổi làm việc, bà Hạ Thanh Hằng đã đánh giá cao nỗ lực phối hợp của phía Nhật Bản trong việc triển khai dự án tại Hải Phòng, đồng thời bày tỏ kỳ vọng dự án sẽ tiếp tục đạt được kết quả thiết thực. Bà Hằng cũng hoan nghênh những ý kiến chia sẻ từ Công ty Thoát nước Hà Nội, coi đó là minh chứng thực tiễn để kết nối giữa nghiên cứu và ứng dụng. Theo bà, những sáng kiến và kinh nghiệm từ Nhật Bản khi được thử nghiệm và áp dụng tại Việt Nam, sẽ mang lại nhiều giá trị thực tế.

VWSA nhất trí sẽ phối hợp cùng phía Nhật Bản tổ chức các hội nghị, hội thảo chuyên đề, tạo diễn đàn trao đổi kinh nghiệm thực tiễn giữa chuyên gia, cơ quan quản lý và doanh nghiệp, coi đây là nền tảng quan trọng để thúc đẩy hợp tác bền vững và lan tỏa kinh nghiệm quý báu trong quản lý, ứng phó ngập lụt cho toàn ngành.

Buổi làm việc khép lại trong không khí cởi mở, thể hiện thiện chí hợp tác của cả hai phía trong việc tăng cường chia sẻ kinh nghiệm và công nghệ tiên tiến giải quyết một trong những thách thức cấp bách nhất mà các đô thị Việt Nam đang phải đối diện: ngập úng đô thị dưới tác động ngày càng khốc liệt của BĐKH.

Khiêm Anh