Nước mắt và những điều có thể bạn chưa biết

Bạn chắc hẳn đã từng nghĩ về lý do người ta khóc. Chúng ta khóc không phải chỉ khi chúng ta buồn. Chúng ta khóc khi vui mừng, khi nhẹ nhõm, khi tức giận hoặc khi ngạc nhiên. Đôi khi, chúng ta thậm chí khóc một cách ngẫu nhiên.

Hẳn là vẫn còn điều gì đó mà ta chưa biết về nước mắt. Giống như những cung bậc cảm xúc khác nhau, liệu nước mắt rơi khi ta vui có giống với những giọt nước mắt muộn phiền?

Cấu tạo của nước mắt 

Trước khi tìm hiểu sâu hơn tới các chủ đề liên quan, chúng ta cần biết sơ qua những vấn đề cơ bản về cấu tạo cũng như chức năng của nước mắt. 

Nước mắt không chỉ là nước muối. Chúng có cấu trúc tương tự như nước bọt. Nước mắt chứa cả các enzym, chất béo, chất chuyển hóa và chất điện giải. Mỗi giọt nước mắt có ba lớp: Một lớp chất nhầy bên trong giữ cho toàn bộ nước mắt được dính chặt vào mắt, lớp giữa chứa nước (lớp dày nhất) để giữ ẩm cho mắt, đẩy lùi vi khuẩn và bảo vệ giác mạc, cuối cùng là một lớp dầu bên ngoài để giữ cho bề mặt của nước mắt trơn tru để mắt có thể nhìn xuyên qua và ngăn các lớp khác bay hơi.

Nước mắt được tiết ra liên tục, thông qua các tuyến nhỏ hình quả hạnh nằm phía trên mắt (hay còn gọi là tuyến lệ), giúp làm sạch mắt khỏi bụi bẩn và các yếu tố gây kích thích khác, cũng như giữ ẩm và bôi trơn giác mạc. Nước mắt cơ bản hoạt động như một lá chắn giữa mắt và môi trường xung quanh.

Những sự thật thú vị 

Rất nhiều nghiên cứu trên thế giới đã được tiến hành để hiểu rõ hơn về nước mắt nói riêng và việc khóc (hay rơi nước mắt) nói chung. Dưới đây là một số sự thật liên quan đến nước mắt có thể bạn chưa biết.

Nước mắt không bao giờ cạn

Theo Học viện Nhãn khoa Hoa Kỳ (AAO), mỗi năm mắt người tạo ra 15 đến 30 gallon nước mắt (tương đương 57 đến 114 lít).

Nước mắt được sản xuất bởi các tuyến lệ nằm phía trên mắt. Khi chớp mắt, tuyến lệ sẽ tiết ra một lượng nước mắt mới, phần nước mắt cũ đi kèm với bụi bẩn, dịch bẩn ở mắt sẽ chảy qua lỗ nhỏ vào túi lệ và theo ống lệ chảy ra phía sau mũi.

Mặc dù quá trình sản xuất nước mắt có thể chậm lại do một số yếu tố, chẳng hạn như sức khỏe và tuổi tác, nhưng bạn sẽ không bao giờ thực sự hết nước mắt.

Có nhiều hơn một loại nước mắt

Cũng giống như có nhiều lý do khác nhau khiến bạn chảy nước mắt, có nhiều loại nước mắt khác nhau. Chúng ta chảy nước mắt để bảo vệ đôi mắt của mình, để phản ứng với những kích thích tố, hoặc có thể bởi vì cảm động đến phát khóc. 

David Silverstone, giáo sư nhãn khoa và khoa học thị giác tại Trường Y khoa Yale (Mỹ), giải thích trên tạp chí của AARP (Hiệp hội người Mỹ đã nghỉ hưu): “Có ba loại nước mắt: nước mắt cơ bản, nước mắt cảm xúc và nước mắt phản xạ”. Nước mắt cơ bản có vai trò giúp cho mắt chúng ta được bôi trơn; nước mắt phản xạ để đáp ứng với sự kích thích, như khi có hạt bụi bay vào mắt hoặc khi cắt hành, và nước mắt cảm xúc liên quan đến việc mất kiểm soát cảm xúc, vui, buồn, giận dữ…

Nước mắt nói chung đều được tiết ra từ tuyến lệ. Hệ thống này nhận được thông điệp từ cả hệ thống thần kinh tự trị và thùy trán của não, kích hoạt việc sản xuất nước mắt.

Phụ nữ khóc nhiều hơn đàn ông

Lý do đằng sau điều này có lẽ nằm ở mức độ nội tiết tố. Testosterone, phổ biến hơn ở nam giới, sẽ ức chế khóc, trong khi prolactin, phổ biến hơn ở phụ nữ, có thể giúp thúc đẩy việc khóc. 

Nhà thần kinh học William H. Frey II, Tiến sĩ, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Alzheimer tại Bệnh viện vùng trong St. Paul, Minnesota, đã dành hơn 15 năm để nghiên cứu về khóc và nước mắt. Ông cho rằng khóc không chỉ là một phản ứng của con người với nỗi buồn và thất vọng, mà đó còn là một đáp ứng có lợi cho sức khỏe. 

Khóc là một cách tự nhiên để giảm bớt căng thẳng, điều mà khi không được kiểm soát sẽ gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực về thể chất, bao gồm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và các rối loạn liên quan đến stress khác. 

Tính trung bình, phụ nữ khóc 47 lần trong một năm, người đàn ông khóc 7 lần trong một năm. Có tới 85% phụ nữ và 73% nam giới cảm thấy đỡ buồn và tức giận sau khi khóc.

Khóc cũng là phương thức giao tiếp

Những giọt nước mắt cảm xúc giúp có thể giúp chúng ta giao tiếp mà không cần sử dụng đến ngôn ngữ. Khóc để giải tỏa cảm xúc là một phần trải nghiệm sống, và điều này khiến con người gắn kết và hỗ trợ lẫn nhau về mặt tinh thần. 

Ví dụ đơn giản như một em bé chưa biết nói. Những giọt nước mắt và tiếng khóc sẽ giúp cho cha mẹ của em bé biết rằng khi nào trẻ cần được giúp đỡ.

Trên trang web của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ, Tiến sĩ Robert R. Provine, giáo sư tâm lý học và khoa học thần kinh tại Đại học Maryland, Hạt Baltimore, và là tác giả chính của nghiên cứu “Why We Cry” (Tại sao chúng ta khóc), cho biết: “Những giọt nước mắt bổ sung giá trị và sắc thái khuôn mặt trong nhận thức của con người”. 

Provine nhận định nước mắt là một loại phương tiện đảm bảo cho các hoạt động xã hội diễn ra nhịp nhàng bằng cách giúp mọi người giao tiếp với nhau. 

Cấu trúc của nước mắt phụ thuộc vào nguyên nhân khóc

Các giọt nước mắt có hình thù khác nhau, tùy thuộc vào hoàn cảnh và cảm xúc của mỗi người. Do đó, chúng sẽ cho ra những bức ảnh hoàn toàn khác nhau sau khi được quan sát dưới kính hiển vi. 

Nhiếp ảnh gia người Hà Lan Maurice Mikkers đã công bố hình ảnh chụp các giọt nước mắt dưới kính hiển vi để xem xét sự khác biệt giữa khi chúng rơi vì nguyên nhân khác nhau. 

Trước năm 2007, Mikkers từng là một nhà phân tích tại phòng thí nghiệm dược phẩm, sau đó theo học thiết kế tương tác truyền thông tại Học viện Nghệ thuật Hoàng gia The Hague ở Hà Lan. Nhờ những kiến thức về khoa học và thiết kế được học, anh đã tạo ra những thước phim vô cùng độc đáo và tuyệt diệu về giọt nước mắt.

Mikkers nhờ những người quen thực hiện thí nghiệm bằng cách nhờ họ thái hành, ăn ớt cay nóng, nhìn vào quạt đang quay hết tốc độ hoặc khóc vì buồn khổ hoặc hạnh phúc. Anh thu thập nước mắt vào micropipettes, sau đó thả chúng vào các ống trước khi chuyển các giọt từ 1 đến 4 mm sang một phiến kính hiển vi. Quá trình kết tinh có thể mất từ 5 đến 30 phút, tùy thuộc vào môi trường.

Dưới kính hiển vi, Mikkers đã nhận ra sự khác biệt trong từng loại nước mắt, và anh cũng phát hiện nguyên nhân chủ yếu dẫn đến kết quả trên là do những tác động khác nhau. Nước mắt của những người khác nhau, trong các hoàn cảnh khác nhau sẽ biểu lộ ra các hình dạng và quá trình kết tinh khác nhau. 

Năm 2015, Mikkers đã đăng trên Facebook một loạt ảnh những giọt nước mắt chụp dưới kính hiển vi với chủ đề: “Dining the tears” (Thưởng thức những giọt nước mắt) cùng với dự án chụp ảnh “Imaginarium of tear” (Không gian tưởng tượng của nước mắt). 

“Vì tất cả những giọt nước mắt đều có câu chuyện ẩn chứa đằng sau, nên mục tiêu sâu xa là để tìm hiểu chúng và đối mặt với những vấn đề khiến chúng ta phải rơi nước mắt, từ đó mang mọi người đến gần nhau hơn”, Mikkers viết trên trang web chính thức của dự án ‘Không gian tưởng tượng của nước mắt’. 

“Chúng ta nên tôn vinh những giọt nước mắt, vì đó là một trong những biểu hiện chân thật của bản ngã và là cách chúng ta kết nối với thế giới”, anh chia sẻ.

Những bức ảnh của dự án này đã được công bố trên nhiều tờ báo và kênh thông tin uy tín như Wired.com, Business Insider, National Geographic, Gizmodo, Al Jazeera… 

Giống như Mikkers, Rose-Lynn Fisher, một nữ nhiếp ảnh gia tại Los Angeles (Mỹ), cũng say mê nghiên cứu hình ảnh những giọt nước mắt dưới kính hiển vi. 

Tốt nghiệp tại Viện Nghệ thuật Otis và Đại học California ở Santa Cruz và Los Angeles, năm 2008, Fisher bắt đầu thu thập những giọt nước mắt có được từ các kích thích tố khác nhau rồi chụp ảnh bằng kính hiển vi quang học cho cuốn sách The Topography of Tears (Địa hình của những giọt nước mắt).

Sau khi so sánh, cô phát hiện rằng trạng thái của nước mắt sẽ khác nhau khi được tạo ra trong những hoàn cảnh khác nhau. Những giọt nước mắt cơ bản để bôi trơn giác mạc khác hoàn toàn những giọt nước mắt sinh ra khi chúng ta cắt hành tây. Tương tự, những giọt nước mắt của niềm vui hầu như không có điểm tương đồng nào với những giọt nước mắt của nỗi buồn.

Nghiên cứu kỹ về nước mắt trong một thời gian dài đã khiến Fisher nghĩ về nước mắt không chỉ là một chất lỏng có vị mặn mà mắt tiết ra trong những thời điểm khó khăn. “Nước mắt là phương tiện ngôn ngữ cơ bản nhất của chúng ta trong những khoảnh khắc dai dẳng như cái chết, cơ bản như cơn đói và phức tạp như một nghi thức để vượt qua”, Fisher chia sẻ với tạp chí Khoa học và tự nhiên Smithsonian (Mỹ). 

“Giống như mỗi giọt nước mắt của chúng ta mang theo một mô hình thu nhỏ của trải nghiệm sống, mỗi giọt nước mắt giống như một giọt nước của đại dương”, Fisher nói.