Hàng ngàn dân Mississippi thiếu nước dài ngày sau bão

 Rodrick Readus, 47 tuổi, nhớ lại những nỗi cơ cực phải đối mặt trong hai tuần qua. “Ngay cả việc đơn giản như rửa tay cũng khó khăn. Tôi không có nước để tắm. Mỗi khi chạm tay vào đâu, tôi lại thấy ngại vì biết tay mình không sạch,” một bản tin của The Guardian đăng hồi đầu tháng 3/2022 dẫn lời ông Readus.

Cũng như các cư dân khác sống cùng khu chung cư hai tầng, ông Readus đã thiếu nước sạch từ giữa tháng Hai khi thành phố Jackson, thủ phủ của bang Mississippi chịu ảnh hưởng nặng nề từ hai trận bão mùa đông liên tiếp. Các trận bão tàn phá hệ thống cấp nước vốn đã xuống cấp của thành phố và khiến cho hàng ngàn người đã ba tuần nay không có nước máy để sử dụng. Trong khi phần quan tâm trong nước và quốc tế dồn vào hậu quả các trận bão ở Texas, Mississippi lại bị sao lãng.

Bên ngoài khu chung cư của ông Readus, người ta bày xô chậu, bình chứa, chai lọ và khay nhựa ra đất hoặc dưới máng nước để hứng nước mưa. Ông Readus dùng nước này để dội nhà vệ sinh.

Xô đựng nước dội nhà vệ sinh của một hộ gia đình ở Jackson, Mississippi.

Là một lao động tự do và không có phương tiện đi lại, ông Readus phải nhờ người nhà và hàng xóm chở tới những thùng nhỏ nước chưa qua xử lý chỉ để rửa bát. Để có nước uống, ông đã phải tiêu vài trăm đô la mua nước đóng chai, một khoản tiền lớn so với thu nhập của mình.

“Chúng tôi cũng là con người. Thế này thật không thể chấp nhận được. Không thể đối xử với chúng tôi như công dân hạng hai vì chúng tôi không có những thứ mà người khác có,” ông Readus bức xúc.

Các trận bão mùa đông đã tàn phá lưới điện trên toàn miền nam nước Mỹ và cũng khiến cho nhiệt độ ở nhiều khu vực của Mississippi xuống thấp kỷ lục. Ở Jackson, ít nhất đã có 96 điểm nứt vỡ ống nước. Cùng với việc mất điện, áp lực nước tụt thấp một cách báo động. Đến tối thứ Hai, vẫn còn 35 điểm cần sửa chữa, và dù áp lực nước đã dần trở lại, hàng ngàn người dân vẫn thiếu nước sạch. Tình trạng này diễn ra chủ yếu ở phía nam thành phố, nơi xa nhà máy nước nhất và có địa hình cao hơn các khu vực khác. Chính quyền thành phố đã cảnh báo về chất lượng nước, song chưa nói khi nào toàn bộ hệ thống trở lại hoạt động bình thường.

Cũng sống ở phía nam Jackson, chị K’Acia Drummer, 27 tuổi, giáo viên trung học cơ sở, đã phải chuyển đến ở với các bạn sau khi bị mất nước kéo dài và tốn thêm chi phí cho nước đóng chai. Tới hôm trở về nhà, chị Drummer không khỏi thất vọng khi nhìn vòi nước chảy nhỏ giọt.

“Tôi cảm thấy thật bất định. Giờ tôi đã hiểu cảm giác sống thiếu những điều kiện cơ bản là như thế nào, và điều này tác động đến tâm lý ra sao. Tôi thật sự quá lo lắng", chị chia sẻ. Vì không có nước, chị quyết định sẽ tắm ở phòng gym và hạn chế uống nước.

Thị trưởng Thành phố Jackson, Chokwe Antar Lumumba cho biết, thành phố cần 2 tỷ đô la để cải tạo hệ thống xử lý và đường ống nước đang xuống cấp. Theo ông, hệ thống nước của thành phố hiện nay cũng giống như thanh kẹo lạc lồi lõm, sửa chỗ này có thể gây ra rò rỉ chỗ khác.

Chị K’Acia Drummer ở Jackson, Mississippi đành phải dùng nước uống đóng chai để dội nhà vệ sinh, đánh răng, nấu ăn và rửa bát.

Là tiểu bang nghèo nhất ở Mỹ, Mississippi từ lâu đã đối mặt với những vấn đề triền miên về cơ sở hạ tầng. Năm 2020, Hiệp hội Kỹ sư Xây dựng Hoa Kỳ đánh giá tiểu bang này ở mức D+, với các hệ thống đường xá, năng lượng, chất thải rắn và hàng loạt dịch vụ thiết yếu khác đều đang xuống cấp. Cũng theo Hiệp hội, riêng hệ thống nước sạch của Mississippi thất thoát đến 50% lượng nước sạch do rò rỉ đường ống, và một số hệ thống vẫn đang sử dụng các đường ống được xây dựng từ thập niên 20 của thế kỷ XX, và nhiều đoạn đã vượt quá tuổi thọ.

Tuy nhiên, trong một cuộc họp báo cuối tháng 2/2022, Thị trưởng Lumumba khẳng định biến đổi khí hậu đã làm tình hình trầm trọng hơn.

Theo ông, khi xây dựng hệ thống xử lí nước ngoài trời của thành phố, người ta chưa tính đến yếu tố chống chịu thời tiết giá lạnh. “Rõ ràng mùa đông đang ngày càng lạnh hơn, mùa hè nóng hơn và lượng mưa nhiều hơn. Và vì thế chúng ta không chỉ cần khoản đầu tư nói trên để cải thiện cơ sở vật chất cũ kĩ mà còn vì áp lực đang ngày một gia tăng từ điều kiện thời tiết khắc nghiệt,” ông phát biểu.

Không riêng gì thành phố Jackson và tiểu bang Texas, nhiều hệ thống trên toàn nước Mỹ cũng đang chấp chới trước những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, nhất là khi các chuyên gia dự đoán những thảm họa tương tự sẽ xảy đến ngày một thường xuyên hơn.

Giáo sư Martin Doyle, một nhà quản lý trong chương trình chính sách về nước tại Đại học Duke cho biết: “Khí hậu đang thay đổi. Cơ sở hạ tầng đang xuống cấp. Ngân sách để nâng cấp cơ sở hạ tầng thì ngày một eo hẹp lại. Chỉ khi những thảm họa như khủng hoảng nước ở Flint hay bão Katrina xảy ra, xã hội ta mới nghĩ đến việc chi tiền cho cơ sở vật chất.”

Đứng trước khủng hoảng, thành phố Jackson đã tăng thuế tiêu thụ nhằm nâng cấp hệ thống cấp thoát nước. Tuy nhiên trong phần phát biểu tại cuộc họp báo nói trên, Thị trưởng Lumumba cho rằng chính quyền liên bang cũng nên hỗ trợ về tài chính cho thành phố.

Giáo sư Doyle chỉ ra rằng, cho đến những năm 1980, ngân sách dành cho cơ sở hạ tầng về nước vẫn chủ yếu đến từ chính quyền liên bang, tuy nhiên khoản tiền này đã bị cắt giảm phần lớn, vì vậy các thành phố và nhà máy hiện đang phải tự thân vận động.

Sáng thứ Ba vừa qua, tại trường trung học Forest Hill ở miền nam Jackson, có một đoàn người kiên nhẫn xếp hàng để lấy nước sinh hoạt do các đội vệ binh phân phát. Người ta mang xô chậu, chai sữa, sọt rác và thùng chứa hay bất kì thứ gì để có thể đựng được thật nhiều nước mang về.

Nhiều người im lặng - họ không muốn nói gì trong những giây phút có thể coi là xấu hổ, nhục nhã này. Anh Cedric Weeks, người đã buộc phải tạm đóng cửa nhà hàng của mình, chia sẻ: “Khi khủng hoảng nước ở Flint xảy ra, tôi không mấy quan tâm. Nhưng bây giờ, khi trải qua tình trạng tương tự, tôi mới thấy nước thiết yếu. Tôi chưa bao giờ thiếu nước. Vì thế, khi phải xếp hàng để có nước tắm giặt, tôi thấy thật là kinh khủng".

Anh Cedric Weeks và hơn 3 mét khối nước lấy được từ điểm phân phát ở Jackson, Mississippi vào thứ Ba.

Những người lính vệ binh tham gia phân phát nước cũng đồng cảm với người dân. Chuyên viên Christopher Shannon, người hỗ trợ người dân và trả lời câu hỏi của báo chí cũng sống trong tình cảnh thiếu nước đã hai tuần nay. “Không ai lường trước được điều này. Ở đây, không có gì được xây dựng để đương đầu với mùa đông. Dù có chuẩn bị từ trước mà không đủ khả năng thì rốt cục vẫn là không đủ khả năng".